Małe kompendium wiedzy o zegarach szachowych dla najmłodszych.
Młody człowiek już na tyle poznał królewską grę, że nie popełnia wielu błędów w ruchach na szachownicy. Chciałby zmierzyć się z innymi na równych zasadach. Nie jak w domu „Tata rusz się! No już!”.
Przy dużej dysproporcji wieku następuje typowe zjawisko szybkich ruchów dziecka i dłuuuugiego myślenia dorosłego przeciwnika. Aby wyrównać szanse potrzebny jest zegar szachowy. Taki sam jak w poważnych turniejach szachowych.
Ale, ale… dlaczego od razu muszę kupić zegar szachowy.
Tak naprawdę dziecko powinno znać zasady pracy takiego zegara, a nie od razu go posiadać.
Zegar mechaniczny
Zasada pracy wszystkich zegarów mechanicznych jest taka sama. Zegar posiada dwa przyciski lub kołyskę przełączającą zegary, mechanizm nakręcania i ustawiania zegara oraz dwie tarcze zegarowe. Na każdej tarczy poza standardowymi wskazówkami znajduje się chorągiewka sygnalizująca „spadnięciem” upłynięcie ustawionego czasu gry.
Najczęściej spotykane na turniejach zegary mechaniczne.
Zegar pracuje (odmierza czas jednego z zawodników) jeśli „gwiazdka” na tarczy się obraca.
Chorągiewka, czyli kiedy „powiewa” i kiedy „spada”.
Podczas upływu ostatnich minut czasu chorągiewka unosi się do góry. W momencie zakończenia czasu gwałtownie spada w dół. To oznacza że czas zawodnika się skończył.
Zegar elektroniczny
Zasady pracy wszystkich zegarów elektronicznych są takie same. Opis przycisków zegara elektronicznego jest zgodny z dowolnym sprzętem elektronicznym spotykanym w domu (jak odtwarzacz CD/DVD, mp3 player itp.).
Przyciski na zegarze elektronicznym:
- power – pozwalający na uruchomienie/reset zegara
- play/pause – pozwalający na uruchomienie/zatrzymanie odmierzania czasu przez zegar,
- set i +/- i inne dodatkowe – przyciski służące do ustawiania zegara,
- przyciski lub kołyska przełączająca odmierzanie czasu między zegarami.
Co szachista powinien umieć zrobić z zegarem
Dla zawodnika niezbędnymi umiejętnościami w grze z zegarem są:
- sprawdzenie poprawności ustawienia czasu przed rozpoczęciem partii
Na zegarze mechanicznym czas powinien być taki sam i wskazywać odpowiednią ilość minut przed pełną godziną przypadające zgodnie z tempem gry na zawodnika.
Na zegarze elektronicznym jest to po prostu ilość czasu do zakończenia partii, pamiętając że zegary elektroniczne pokazują najczęściej czas poniżej 20 minut jako MM:SS, a powyżej jako HH:MM.
W tym momencie gry zegar nie powinien odmierzać czasu. - uruchomienie odmierzania czasu przez zegar
Na zegarze mechanicznym zawodnik grający czarnymi naciska przycisk/kołyskę po swojej stronie uruchamiając odliczanie czasu przeciwnika.
Na zegarze elektronicznym zawodnik grający czarnymi sprawdza czy wciśnięty jest przycisk/opuszczona kołyska po swojej stronie, a następnie naciska przycisk „play” (trójkąt skierowany ostrzem w prawo). - zatrzymanie zegara w przypadku sygnalizacji mata lub błędu przeciwnika
Na zegarze mechanicznym zawodnik zatrzymujący czas naciska z wyczuciem przycisk po swojej stronie (tylko podczas upływu własnego czasu można zatrzymać zegar) lub poziomuje kołyskę zatrzymując zegar.
Na zegarze elektronicznym zawodnik naciska przycisk „pause” (dwie kreski pionowe). - obserwację upływu czasu
Na każdym z zegarów należy umieć kontrolować upływ czasu, widzieć czy ma się więcej czy też mniej czasu na grę niż przeciwnik. Jeśli zawodnik zapomni o tym ma duże szanse na przegraną przez skończenie się czasu na grę. - rozpoznanie przekroczenia czasu na zegarze przeciwnika i prawidłową sygnalizację sędziemu
Zegar mechaniczny sygnalizuje zbliżanie się do końca czasu gry poprzez unoszenie chorągiewki. Opadająca chorągiewka sygnalizuje koniec czasu gry zawodnika.
Zegar elektroniczny po odmierzeniu czasu do zera (końca czasu gry) odlicza czas „do przodu”. W grze towarzyskiej dopuszczalne jest włączenie sygnalizacji dźwiękowej. Podczas turnieju takiej sygnalizacji się nie stosuje.
Zawodnik ma obowiązek sam zauważyć skończenie czasu gry przeciwnika. Jeśli tego nie zrobi gra trwa dalej. Nikt poza zawodnikiem (nawet sędzia) nie może sygnalizować przekroczenia czasu przez któregokolwiek z graczy.
Każdą z tych czynności szachista powinien opanować z dowolnym zegarem mechanicznym lub elektronicznym.
W przypadku dziecka rozpoczynającego grę z zegarem wystarczające umiejętności to:
- uruchomienie odliczania czasu na początku partii,
- zatrzymanie i wznowienie odliczania czasu podczas sygnalizacji błędu lub mata,
- podczas odmierzania własnego czasu, zauważenie zakończenia czasu przeciwnika, zatrzymanie zegara i wezwanie sędziego.
Zazwyczaj wystarcza minutowe wytłumaczenie dziecku jak wystartować i jak zatrzymać zegar, aby było pewne że sobie poradzi. Ważne natomiast, aby zanim wystąpi w swoim pierwszym turnieju zagrało kilka partii z pomiarem czasu. Tylko w ten sposób wyuczy nawyk „tej samej ręki” wykonującej ruch i przełączającej zegar.
Zawsze przed rozpoczęciem turnieju szczególnie dla dzieci ważne jest krótkie omówienie przez sędziego sposobu pracy zegarów, które są na sali gry. Jeśli sędzia nie przewidział tego można zgłosić prośbę o takie tłumaczenie. W czasie gry będzie to już niemożliwe, dlatego warto zrobić to przed turniejem.
Zegar programowy
Ale czy tak naprawdę potrzebujemy kupić zegar szachowy gdy chcemy zagrać partyjkę z pomiarem czasu? Tak na jedną partyjkę to zakup zegara nie jest zbyt opłacalną inwestycją…ale, ale przecież otacza nas tak dużo urządzeń mogących w pełni zastąpić zegar szachowy. To może być telefon lub tablet (na sali gry turniejowej niedopuszczalne). Urządzenie może zostać użyte jako zegar szachowy. Na wszystkich urządzeniach z systemem Android można zainstalować bezpłatny program dający pełne możliwości zegara szachowego elektronicznego.
Przykładem może być „Real Chess Clock” lub „Digital Chess Clock„.
Tak więc czy jest Ci potrzebny zegar szachowy w domu?
Tak, Nie, Tak, Nie, Tik, Tak, Tik, Tak…